Παρασκευή 18 Αυγούστου 2023

Ομιλία σε εκδήλωση Δήμου Ζακύνθου: «Χαίρε, ώ Χαίρε», Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο, 16-8-2023.

 


Κυρίες και Κύριοι,

Τιμώντας απόψε την επέτειο των 200 χρόνων από τη συγγραφή του Ύμνου εις την Ελευθερίαν, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι τιμάμε ένα ποιητικό έργο που γράφτηκε σε άλλη εποχή και υπηρετούσε έναν άλλο σκοπό. Ωστόσο η συγκίνηση κάθε φορά που τον ακούμε να παιανίζει στις επίσημες εορτές, μέσα στα γήπεδα, όταν η Εθνική Ελλάδος αγωνίζεται, όταν ένας αθλητής μας ανεβαίνει στο πιο ψηλό βάθρο, όταν συνοδεύει μαζί με την ελληνική σημαία νεκρούς ποιητές, σπουδαίους συνθέτες, μεγάλους πολιτικούς, μάς γεννά τη σκέψη ότι σημαίνει και πολλά άλλα για τη δική μας εποχή.

Η αποψινή εκδήλωση με το παλίμψηστο των καλλιτεχνικών εκφράσεων που θα απολαύσουμε (απαγγελίες, χορωδία, εικόνα), ξαναγράφει μέσα από τη δική της εκδοχή, θεάσεις του Ύμνου, που εμβολίζουν την παρελθοντική χρήση του και τον κάνουν οικείο, ζωντανό κι επιτρέψτε μου και χρήσιμο για τη δική μας και δική σας παρουσία, εδώ, στο Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο της πόλης.

Αυτή η οικειοποίηση, ωστόσο πρέπει να γίνει με γνώση και ιστορική ακρίβεια.

Γι' αυτό πρέπει όλοι να γνωρίζουμε ότι ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, γράφτηκε από τον 25χρονο Σολωμό, τον Μάιο του 1823, και τυπώθηκε τρεις φορές μέσα στο 1825.

Η ανάγκη της έκδοσης και κυρίως η φροντίδα της μετάφρασής του σε ξένες γλώσσες, αποδεικνύουν ότι ο Ύμνος γράφτηκε με σκοπό να συγκινήσει τους δυνατούς της Ευρώπης να σκύψουν πάνω στην υπόθεση της Ελλάδας για να την βοηθήσουν έμπρακτα.

Η πρώτη έκδοση έγινε στο Παρίσι, με αντικριστή γαλλική μετάφραση του Stanislas Julien, στο δεύτερο τόμο της συλλογής των δημοτικών τραγουδιών του Φοριέλ (Faurile) και η δεύτερη στο Λονδίνο, σε αγγλική μετάφραση του φιλέλληνα Charles Brinsley Sheridan, στον τόμο The Songs of Greece from the Romaic Text.

Επειδή όμως ο Σολωμός δεν έμεινε ευχαριστημένος με τις μεταφράσεις αυτές, αποφάσισε να επιμεληθεί ο ίδιος μια μετάφραση, η οποία δεν θα πρόδιδε το κείμενό του και θα λειτουργούσε ως βάση για να φιλοτεχνηθούν μελλοντικά καλύτερες μεταφράσεις, ενδεχομένως και έμμετρες, από άλλους ποιητές. Έτσι, την ίδια χρονιά, μέσα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, ο Ύμνος τυπώθηκε ξανά μαζί με μια πεζή ιταλική μετάφραση, την οποία υπογράφει ο φίλος του Γκαετάνο Γκρασέτι.

Πόσο συναισθηματικά μεγάλος ο συμβολισμός της μετάφρασης του Ύμνου στον ίδιο τόπο που ο Ποιητής εμπνέεται ένα από τα κορυφαία έργα του, το οποίο τον απασχόλησε σε όλη τη διάρκεια της ώριμης ποιητικής του περιόδου, τους Ελεύθερους Πολιορκημένους!

Το χειρόγραφο του Ύμνου δεν σώζεται. Μόνον στο χειρόγραφο Ζακύνθου αρ. 12 βρίσκονται σκόρπιες επεξεργασίες μεμονωμένων στίχων.

Επειδή απόψε ανάμεσά μας, όμως, βρίσκονται και πολλοί νέοι και επισκέπτες του νησιού μας, αξίζει να σημειώσουμε ότι τα χειρόγραφα που περιέχουν τα έργα του Σολωμού βρίσκονται στη Ζάκυνθο, στο Μουσείο Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων και στην Αθήνα, σε τρία διαφορετικά σημεία: στην Ακαδημία Αθηνών, στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στην ιδιωτική βιβλιοθήκη Σπυρίδωνος Λοβέρδου (ένα χειρόγραφο).

Η συλλογή του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων συγκροτήθηκε με την ευκαιρία του εορτασμού των εκατό χρόνων από τη γέννηση του Ποιητή. Τότε η Ασπασία Σορντίνα Ρίγκλερ, αδελφή της γυναίκας του Ιάκωβου Πολυλά, του φίλου και εκδότη των λογοτεχνικών καταλοίπων του ποιητή (Ευρισκόμενα), κατέθεσε στην Τεκτονική Στοά Ζακύνθου όσα σολωμικά χειρόγραφα είχαν μείνει στα χέρια του Πολυλά, ενόψει της νέας έκδοσης του σολωμικού έργου, που ετοίμαζε σε συνεργασία με τον Γεώργιο Καλοσγούρο.

Το 1953 η συλλογή χειρογράφων του Μουσείου κινδύνεψε και αυτή από τον καταστροφικό σεισμό και τη φωτιά, ωστόσο διασώθηκε χάρη στην επέμβαση του Νικολάου Βαρβιάνη, ο οποίος για δεύτερη φορά τα διασώζει μετά την ιταλική κατοχή, όταν οι Ιταλοί τα αναζητούσαν για να τα μεταφέρουν στην Ιταλία. Τότε ο Βαρβιάνης τα διέσωσε κρύβοντάς τα στο κτήμα του στο Καλουπάκι, μέσα σε δοχεία που φύλαγε στο φαρμακείο του το οινόπνευμα.

Σήμερα τα διασωσμένα χειρόγραφα μπορεί κανείς να τα δει στην Αίθουσα Σολωμού του Μουσείου, αλλά και να τα ξεφυλλίσει μέσα από την ιστοσελίδα του, στην οποία έχουν όλα αναρτηθεί και τεκμηριωθεί, μετά την ψηφιοποίησή τους.

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στον Ύμνο.

Το 1828 ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος, προσωπικός φίλος του ποιητή, συνέθεσε τη μουσική για 24 στροφές πάνω σε λαϊκά μοτίβα για τετράφωνη ανδρική χορωδία και έκτοτε παιζόταν τακτικά σε εθνικές εορτές. Έτσι καθιερώθηκε στη συνείδηση των Ιονίων ως άτυπος ύμνος της Επτανήσου. Ακολούθησαν κι άλλες μελοποιήσεις από τον Μάντζαρο, μια εκ των οποίων υπέβαλε στον βασιλιά Όθωνα, η οποία και βραβεύτηκε.

Όταν ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επισκέφθηκε την Κέρκυρα το 1865, αμέσως μετά την ενσωμάτωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, άκουσε την εκδοχή για ορχήστρα πνευστών της πρώτης μελοποίησης που έπαιζε η μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας και εντυπωσιάστηκε. Ακολούθησε Βασιλικό Διάταγμα που το χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν άσμα».

Έτσι από το 1856 οι δύο πρώτες στροφές υιοθετήθηκαν ως ο εθνικός ύμνος της Ελλάδας και από τις 18 Νοεμβρίου 1966 ως εθνικός ύμνος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Είναι ένα ποίημα που συνδυάζει τον κλασικισμό και τον ρομαντισμό και αποτελείται από 158 στροφές (632 στίχους). Οι στροφές του είναι τετράστιχες, ενώ στους στίχους παρατηρείται εναλλαγή τροχαϊκών οκτασύλλαβων και επτασύλλαβων μέτρων.

Ο Σολωμός στον Ύμνο ενσωματώνει την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού από τη μυθική αρχαιότητα έως την Επανάσταση με σύμβολο συνοχής την Ελευθερία ως μορφή και ως έννοια. Το αρχαίο κλέος, τα δεινά της σκλαβιάς, οι κορυφαίες στιγμές της Τριπολιτσάς και του Μεσολογγίου, οι νικηφόρες μάχες στη θάλασσα και τέλος η σπαρακτική έκκληση της Ελευθερίας προς τους Έλληνες για ομόνοια και αδελφοσύνη, ηχούν διαχρονικά, και απηχούν την οικουμενικότητα του έργου του.

Ωστόσο στοχεύει σ’ αυτό που προαναφέραμε: να ενεργοποιήσει όσους μπορεί για να βοηθήσουν στη μεγάλη υπόθεση της απελευθέρωσης της Ελλάδας από τους Τούρκους. Γι' αυτό και η πιστή αναφορά σε όλες τις νικηφόρες μάχες, που έδωσαν οι Έλληνες, από την αρχαιότητα έως τις μέρες του. Και οι μάχες είναι πολλές: εκτείνονται σε 158 στροφές! Έτσι αφού αυτός ο λαός από την αρχαιότητα έχει δώσει αίμα και κόκκαλα για να είναι ελεύθερος, πρέπει η Ελευθερία να επιστρέψει στη χώρα αυτή.

Με άριστη σκευή, ο ιταλοσπουδασμένος νεαρός Σολωμός, επιστρέφοντας το 1818, στη Ζάκυνθο, η οποία τότε ήταν αγγλικό προτεκτοράτο, σε ηλικία 20 χρόνων, έχει πρόθεση, να βοηθήσει στην απελευθέρωση της Ελλάδας.

Χαρακτηριστικό είναι εκείνο που του γράφει ο αγαπητότατος φίλος του Montani που βαθιά λυπήθηκε για το χωρισμό τους όταν αναχώρησε από την Ιταλία: «Στο καλό, λοιπόν, αγαπημένε μου Διονύσιε, στο καλό! Το πνεύμα των θαλασσών, το πνεύμα της αγνής φιλίας και το πνεύμα της ελευθερίας ας σε συντροφεύει…Για σε η φιλοπατρία θα είναι η υψηλότερη έμπνευσις, που μπορεί να γίνει. Και όσο καλύτερος ποιητής είσαι τόσο και καλύτερος πολίτης…».

Στα χρόνια εκείνα η Ζάκυνθος είχε μεγάλη πνευματική κίνηση. Ανοιχτά τα αρχοντικά του Μερκάτη, του Δε Ρώσση, του Γαλβάνη, του Στράνη, του Μάτεση, του Πελεκάση, του Δομενεγίνη, στα οποία συναντούσε λογίους της εποχής. Ανοιχτά και τα φιλολογικά σαλόνια του Τερτσέτη, του Μιχαλίτση, του Λούντζη, του Κομιώτη, του Κοκκίνη, του Διαμαντόπουλου, του Ταγιαπιέρα κ. ά., που οι περισσότεροι είχαν σπουδάσει στην Ευρώπη. Στους κύκλους αυτούς έγινε αμέσως αισθητή η πνευματική του υπεροχή.

Στη Ζάκυνθο εξακολουθεί να γράφει λυρικά ποιήματα και σονέτα στην ιταλική γλώσσα. Στα τέλη του 1822 κατά τον Πολυλά ή στις 15/1/1823 κατ’ άλλους, ο Σπυρίδων Τρικούπης (1788-1873), «Γενικός Γραμματεύς της Επικρατείας», δηλαδή Πρωθυπουργός της εποχής του και ιστορικός της Ελληνικής Επανάστασης, προσκεκλημένος στη Ζάκυνθο από το φιλέλληνα λόρδο κόμητα Νοrth του Ghilford, θέλησε να επισκεφτεί το Σολωμό, που η φήμη του ήταν απλωμένη στο νησί. Όταν εκείνος του διάβασε ποιήματά του στα Ιταλικά, σα να ήταν απεσταλμένος του Έθνους που ζητούσε τον αναμενόμενο Μεσσία του, του έδωσε την εξής απάντηση: «Το ποιητικό σας τάλαντο θα σας εξασφαλίσει καλή θέση στον ιταλικό Παρνασσό, αλλά οι πρώτες θέσεις εκεί είναι πιασμένες. Ο Παρνασσός της νεωτέρας Ελλάδος δεν απόκτησε ακόμη τον Dante της». Στη μετριόφρονα δικαιολογία του ποιητή: «Δεν ξέρω καλά τα ελληνικά και επομένως δεν μπορώ να γράψω κάτι καλό», ο Τρικούπης του είπε: «Η γλώσσα που βυζάξατε μαζί με το γάλα της μάνας σας είναι η ελληνική. Δεν έχετε παρά να την ξαναφέρετε στη μνήμη σας». Του έδωσε μάλιστα και τα «Λυρικά» του Αθ. Χριστόπουλου, για μελέτη.

Ύστερα από αυτές τις συστάσεις, αλλά προπάντων από εσωτερική παρόρμηση, ο Σολωμός άρχισε να καλλιεργεί και να προσέχει, με την ακοή ως αισθητήριο όργανο, την απλή γλώσσα του λαού και ιδίως τα δημοτικά τραγούδια. Σε άλλη συνάντηση με τον Τρικούπη ο Σολωμός του απήγγειλε την «Ξανθούλα».

Ωστόσο δεν ήξερε καλά τα ελληνικά. Αγωνίζεται να τα κατακτήσει μελετώντας, ακούγοντας, γράφοντας, διορθώνοντας. Στα χειρόγραφά του, όπως φαίνονται στο Μουσείο Σολωμού, διακρίνεται καθαρά αυτή η πάλη. Θα χρησιμοποιεί σπανιότατα τους τόνους, έστω και με την εσφαλμένη τοποθέτησή τους και μερικά μόνο σημεία στίξης. Στο «Διάλογο» γράφει στους Στοχασμούς του Ποιητή: «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;».

Με τη βοήθεια του γιατρού Ταγιαπιέρα ήρθε σε επαφή με την ποίηση του Βηλαρά. Από τον ίδιο έμαθε και τις γλωσσικές αντιλήψεις του Κοραή, που τον γνώριζε στο Παρίσι. Ο καθηγητής Αναστάσιος Καραβίας που δίδασκε ελληνικά στο δημόσιο σχολείο τον μύησε στους Έλληνες κλασικούς: Όμηρο, Πλάτωνα, Θουκυδίδη. Επίσης στο Μέγα Βασίλειο και το Χρυσόστομο, στον Πίνδαρο και τον Αισχύλο. Επηρεάστηκε πολύ και από το κρητικό θέατρο, καθώς διάβαζε επίσης τον «Ερωτόκριτο», την «Ερωφίλη», τη «Βοσκοπούλα» και τη «Θυσία του Αβραάμ», που μαζί με το δημοτικό τραγούδι θα τον βοηθήσει στο μέτρο.

Από το 1818-1823 έγραψε ποιήματα ειδυλλιακής ή ελεγειακής πνοής μέσα στα οποία φαίνεται η πάλη να υποτάξει το γλωσσικό όργανο.

Μέσα του ήταν ζωντανή και η εκπαίδευση που έλαβε από τους πρώτους του δασκάλους πριν φύγει για την Ιταλία:

  • από τον ιερέα Νικόλαο Κασιμάτη, «άριστο παιδαγωγό» της εποχής του, ο οποίος τον δίδαξε τα πρώτα γράμματα και του «στάλαξε ευσέβεια εις την ψυχήν του», όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι ιστορικοί Χιώτης και Δεβιάζης,

  • από τον Αντώνιο Μαρτελάο, λόγιο ιεροδιάκονο, δεινό ιεροκήρυκα και φλογερό ριζοσπάστη, τον δάσκαλο του Ugo Foscolo, του Γεωργίου Τερτσέτη, του Αντωνίου Μάτεση, του Πάνου και του Γιάννη Κολοκοτρώνη, ο οποίος πρωτοστάτησε στο κάψιμο της “Χρυσής Βίβλου” των ευγενών (30/7/1797), στην Πλατεία του Αγίου Μάρκου και στο φύτεμα του “Δέντρου της Ελευθερίας” και συμμετείχε στην απελευθέρωση των Εβραίων το 1799, που ήταν κλεισμένοι σε “γκέτο” από το 1712.

  • Τέλος από τον καθολικό ιερέα Don Santo Rossi, ο οποίος διωγμένος από την πατρίδα του την Κρεμόνα από τους Αυστριακούς, επειδή έτρεφε φιλελεύθερα φρονήματα και συμπαθούσε τη Γαλλική Επανάσταση, κατέφυγε στη Ζάκυνθο, όπου παρέδιδε μαθήματα για να ζει. Ο Rossi τον δίδαξε συστηματικά την ιταλική γλώσσα, τον μύησε στις εκκλησιαστικές ακολουθίες και φυσικό ήταν λόγω της εξορίας του, να του εμπνεύσει και αυτός την αγάπη προς την ελευθερία, την ισότητα και την αποστροφή προς κάθε τυραννικό πολίτευμα.

Σιγά σιγά άρχισε να έρχεται σε επαφή με την επαναστατημένη Ελλάδα και στη συνέχεια η επαφή αυτή γίνεται αδιάκοπη. Συγκεντρώνει μαρτυρίες προφορικές και γραπτές για τα πεδία των μαχών, για τα πολεμικά κατορθώματα των ηρώων, για τις πολιτικές ενέργειες των Φιλελλήνων. Και όταν βλέπει στους δρόμους τα τουρκοκυνηγημένα γυναικόπαιδα της προσφυγιάς ματώνει η καρδιά του. Με αγωνιώδη συναισθήματα και με σφιγμένη την καρδιά του, απομονωμένος στην έπαυλη του Στράνη, κάτω από ένα γέρικο πουρνάρι, γράφει τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν».

Μητρική γλώσσα του ποιητή, ήταν η Νεοελληνική Κοινή, όπως την άκουγε από τα χείλη της μητέρας του, με τα νανουρίσματα και τα παραμύθια. Στα πρώτα 10 χρόνια της ζωής του με τον προφορικό λόγο και το αισθητήριο όργανο της ακοής είχε αποκτήσει εμπειρίες στη νεοελληνική γλωσσική ύλη. Αυτές οι λανθάνουσες καταβολές κοιμήθηκαν, αλλά δεν πέθαναν με τις δεκάχρονες σπουδές του στην Ιταλία, όπου φοίτησε ως οικότροφος στο Λύκειο της Αγίας Αικατερίνης της Βενετίας και στη συνέχεια ακολούθησε νομικές σπουδές στο αρχαίο και ονομαστό Πανεπιστήμιο της Παβία, (1815 – 1818).

Αρχίζει να διαβάζει με πάθος τον Όμηρο από το πρωτότυπο. Μελετάει επίσης Δάντη, Πετράρχη, Μόντι, Παρίνι, Αλφιέρι, Λεοπάρντι, Πιντεμόντι, Μεταστάσιο, Φώσκολο. Το πιστοποιούν τα βιβλία της Βιβλιοθήκης του, που φυλάσσονται στο Μουσείο Σολωμού, δωρεά Αγγελικής Ζώη.

Δεν εντρυφούσε μόνο στην ιταλική λογοτεχνία, αλλά και στην αγγλική (Shakespeare, Milton, Byron). Την επαφή με τη γερμανική λογοτεχνία, θα αποκτήσει πολύ αργότερα στην Κέρκυρα, όχι από άμεση μελέτη, αλλά από μεταφράσεις στην ιταλική, που του έκαναν οι γερμανομαθείς φίλοι του. Στο Μουσείο Σολωμού σώζονται οι 24 κώδικες του Νικολάου Λούντζη. Πρόκειται για 24 δεμένους τόμους με χειρόγραφες μεταφράσεις γερμανικής λογοτεχνίας και φιλοσοφίας στα ιταλικά, τις οποίες έκανε για λογαριασμό του Διονυσίου Σολωμού ο συνομήλικος και φίλος του Νικόλαος Λούντζης.

Κυρίες και Κύριοι,

Ο Οδυσσέας Ελύτης στο Άξιον Εστί, προέτρεψε:

«Μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό

και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη».

Μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό

Οι πολλαπλές αναγνώσεις του έργου του Σολωμού, κάποιες από τις οποίες είχαμε και θα έχουμε τη χαρά να παρακολουθήσουμε απόψε, μέσα από τις καλλιτεχνικές εκφράσεις των αφηγητών, των χορωδών, της Φιλαρμονικής και της ίδιας της εκλεκτής επιμελήτριας της αποψινής εκδήλωσης για τα 200 χρόνια από τη συγγραφή του Ύμνου εις την Ελευθερίαν, αλλά και του Αντιδήμαρχου κ. Δημ. Κάνδηλα, τον οποίο ευχαριστώ για την τιμητική πρόσκληση, αποδεικνύουν ότι το έργο του, ανεξάρτητα από το αν γράφτηκε σε άλλη εποχή και για άλλο σκοπό, εξακολουθεί να μας συγκινεί και να μας εμπνέει.

Ίσως, γιατί οι προκλήσεις για την επίκληση να επιστρέψει η Ελευθερία σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης ζωής, είναι πάντα επίκαιρες.

Ίσως πάλι γιατί μας έδειξε ότι παρ’ όλο που και η δική του διαδρομή του βίου δοκιμάστηκε από γεγονότα που βασανίζουν τις μικρές ζωές όλων μας, μπορεί κανείς να καταφέρει μέσα από τιτάνια προσπάθεια να τα χρησιμοποιήσει σαν εφαλτήριο για να αναπτύξει ένα αξεπέραστο πνευματικό έργο.

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε!

Σάββατο 27 Ιουνίου 2020

Συναντώντας τη Χαρακτική στο Μορφωτικό Κέντρο Λόγου Ενορίας Μπανάτου ΑΛΗΘΩΣ.



Είναι γεγονός ότι η παρουσίαση της Σύγχρονης Eλληνικής Τέχνης στο νησί μας απουσιάζει πανηγυρικά και όσες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει, αφορούν σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες, στις οποίες οι ρέκτες της παλεύουν να καλύψουν ένα δυσθεώρητο κενό.
Μία τέτοια προσπάθεια, που ξεκίνησε δυναμικά το περσινό καλοκαίρι, στο Μορφωτικό Κέντρο Λόγου Ενορίας Μπανάτου ΑΛΗΘΩΣ, και έχει δώσει ήδη τρεις εκθέσεις και τώρα την τέταρτη,  αποδεικνύει ότι η αποκεντρωμένη αισθητική μύηση είναι όχι μόνο ψυχωφελής, αλλά μπορεί να λειτουργήσει και ως ο αντίποδας για μία σειρά αποπροσανατολιστικές φιέστες, των οποίων η αμφίβολη αισθητική τείνει να γίνει κομμάτι της ζωής μας.
Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο το γεγονός ότι προερχόμενες και οι τέσσερις από διαφορετικούς χώρους, ακολούθησαν πολύ επιτυχημένη πορεία, αποκαλύπτοντας τη δίψα του κοινού για τη γνωριμία του με ποικίλες εκφάνσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Για την ιστορία αξίζει ν' αναφέρουμε την Έκθεση Φωτογραφίας “10+10” των Καλλιόπη Ζιάκα και Λουκίας Καποδίστρια (9 έως 15/8/2019), την Έκθεση Χειροτεχνίας “Εθνικές Φορεσιές σε κούκλες” της Σοφίας Τσιάρα (3 έως 9/9/2019) και την Έκθεση Αγιογραφίας και Ζωγραφικής “Εικονίζοντας το αθέατο” του Νίκου Μπιάζη Σεντή (14 έως 29/12/2019).
    
Τώρα, με αφορμή τα πέντε χρόνια από το θάνατο της χαράκτριας Άριας Κομιανού (1938-2015), από 15/6 έως 15/8/2020, παρουσιάζονται 25 ξυλογραφίες με συνθέσεις, πορτραίτα, εικονογραφήσεις βιβλίων και ex libris, καθώς επίσης και κατάλογοι εκθέσεων, λευκώματα και επιστημονικά συγγράμματα για το έργο της και εκδόσεις στις οποίες συμμετείχε ως εικονογράφος.

Έτσι μας δίνεται η δυνατότητα να δούμε από κοντά αυτήν την μοναδική εικαστική κατηγορία, που μπορεί να τέρπει αισθητικά, αλλά και να γίνεται προσιτή.

Αναφορικά με την τεχνική της αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι με τον όρο Χαρακτική εννοούμε τις διαδικασίες -τεχνικές και μεθόδους-, με τις οποίες ένα έργο μεταφέρεται από τον καλλιτέχνη - χαράκτη πάνω σε μια πλάκα ξύλου, χαλκού, πέτρας ή άλλου υλικού και από εκεί τυπώνεται συνήθως σε χαρτί. Έτσι η Χαρακτική διακρίνεται για τη δυνατότητα αναπαραγωγής ενός έργου σε αντίτυπα, που ο αριθμός τους καθορίζεται από τον ίδιο το χαράκτη, που τον υποσημειώνει στην επιφάνεια του αντιτύπου, μαζί με τον αύξοντα αριθμό του τυπώματος. Οι δύο αριθμοί συνιστούν ένα κλάσμα, κατά το οποίο, αριθμητής του είναι ο αύξων αριθμός του τυπώματος και παρονομαστής ο συνολικός αριθμός των αντιτύπων. Έτσι, 5/20 σημαίνει ότι ο κάτοχος του έργου έχει το πέμπτο αντίτυπο από τα είκοσι που τυπώθηκαν.
Από το 1815 που ιδρύθηκε στην Κέρκυρα η πρώτη σχολή Καλών Τεχνών, το «Κατάστημα Ωραίων Τεχνών», στην οποία  διδάχτηκε η χαρακτική στο χαλκό, μέχρι τον 20ο αι, που η χαρακτική και οι γραφικές τέχνες διδάσκονται συστηματικά στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, η Χαρακτική έχει διανύσει μεγάλο δρόμο.
Η τεχνική της ξυλογραφίας διδάσκεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο Σχολείο των Τεχνών της Αθήνας το 1843 από τον ιεροδιάκονο Αγαθάγγελο Τριανταφύλλου.
Το 1938 οργανώνεται από την «Ομάδα Ελλήνων Ζωγράφων-Χαρακτών», η πρώτη Πανελλήνια Έκθεση Χαρακτικής, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών της Αθήνας.
Πολύ σημαντικός σταθμός της η περίοδος της Κατοχής και της Αντίστασης, όπου η Χαρακτική κλήθηκε να υπηρετήσει τα ιδανικά του χειμαζόμενου ελληνικού λαού. Τότε με πρωτοπόρο στη διδασκαλία το Ζακυνθινό ζωγράφο και χαράκτη Γιάννη Κεφαλληνό (1894-1957), παράνομα συνεργεία νέων καλλιτεχνών έβγαζαν προπαγανδιστικό υλικό σε χαρακτικά –λινόλαια και ξυλογραφίες.
Το 1959 εκλέγεται καθηγητής της Χαρακτικής στην ΑΣΚΤ ο μαθητής του Κεφαλληνού, Κώστας Γραμματόπουλος (1916-2003), ο οποίος συνέβαλε με τη διδασκαλία του στον αναπροσανατολισμό των στόχων της Χαρακτικής σε μοντέρνες τάσεις. Από τότε νέος αέρας έπνευσε στο Εργαστήριο Χαρακτικής.  Ο Γραμματόπουλος επινόησε από το 1960 τη μέθοδο συνδυασμού της ξυλογραφίας με τη χαλκογραφία και τυπώνοντας μια λευκή ζώνη πάνω από τα χρώματα, έφτασε στις ποιητικές εικόνες των ακρογιαλιών του Αιγαίου.

Μαθήτρια του Γραμματόπουλου είναι η Άρια Κομιανού. Μαζί του θα σπουδάσει επίσης τυπογραφία και την τέχνη του βιβλίου (1960-65). Αρχικός προορισμός της χαρακτικής άλλωστε ήταν η εικονογράφηση κειμένων, και τα πρωιμότερα χαρακτικά στην Ευρώπη είναι ξυλογραφίες, που χαράζονταν, όπως και τα ίδια τα γράμματα για να τυπωθούν. Η ίδια δίδαξε χαρακτική και γραφικές τέχνες σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία και σε τεχνικές σχολές. Έχει εικονογραφήσει διάφορα βιβλία.

Τα έργα της Άριας Κομιανού χαρακτηρίζονται από μια ποιητική ατμόσφαιρα, η οποία κινείται σε έναν  ακαθόριστο χώρο με πολλαπλούς συμβολισμούς. Με τη χρήση πολλών υπαινικτικών στοιχείων, καταλήγει σε σύνολα με πλούσιες, εκφραστικές προεκτάσεις. Ειδικά στις προσωπογραφίες της, υπογραμμίζει τον εξπρεσιονισμό των μορφών, ενώ στις συνθέσεις της, πρωταγωνιστικό  ρόλο παίζει το χρώμα. Το κόκκινο χρώμα, το μαύρο και το άσπρο, συνομιλούν μέσα από τις αντιθέσεις τους. Με αφετηρία της την αντικειμενική πραγματικότητα δεν περιορίζεται ποτέ στη ρεαλιστική αναφορά της, αλλά περνάει στο συνδυασμό γραμμών και χρωματικών αξιών.

Στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Μορφωτικού Κέντρου Λόγου Ενορίας Μπανάτου ΑΛΗΘΩΣ, μέσα από μία βιντεοπροβολή, η ίδια μας παρουσιάζει τη δουλειά της.

Η συνάντησή μας με αυτή τη σπουδαία μορφή τέχνης στην έκθεση που επιμελήθηκε άρτια ο Ιωάννης –Πορφύριος Καποδίστριας, με επιστημονική σύμβουλο τη Δέσποινα Καποδίστρια, σε έργα προσφερμένα από το Διονύση Σέρρα και τον π. Παναγιώτη Καποδίστρια,  ψυχή και αυτουργού όλης της πνευματικής προσπάθειας, που συντελείται στο ΑΛΗΘΩΣ, είναι μία μοναδική ευκαιρία να την γνωρίσουμε και να την αγαπήσουμε. Σίγουρα θα ωφεληθούμε.




Βιβλιογραφία
Δημήτρη Παυλόπουλου, Χαρακτική. Γραφικές Τέχνης. Ιστορία-Τεχνικές-Μέθοδοι, Εταιρεία Εικαστικών τεχνών “Α.Τάσσος”, Αθήνα 1995.
Χρύσανθου Χρήστου, Νεοελληνική Χαρακτική, Σειρά Ελληνική Τέχνη, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994.


Τρίτη 11 Φεβρουαρίου 2020

«Για την παράσταση του Θοδωρή Καμπίτση στον ΑΥΡΙΑΚΟ ».

Έκπληξη για τα θεατρικά δεδομένα του νησιού μας, που πάντα ευλογεί τα ξένα γένια -τα αθηναϊκά κυρίως-, η παράσταση της θεατρικής διασκευής του έργου του Philippe Blasband: «Μια πορνογραφική σχέση», σε σκηνοθεσία του δικού μας Θοδωρή Καμπίτση, σκηνικά/κοστούμια της φίλης Θάλειας Ξενάκη, μουσική του Διονύση Μπουκουβάλα, και στη διανομή ρόλων το Θοδωρή Καμπίτση, την Τασία Παπαδημητρίου και τη Ζωή Παπαργύρη.
Έκπληξη ευχάριστη, αφού μέσα σε πολύ αντίξοες για την θεατρική ζωή του νησιού μας παραγωγή, παρακολουθήσαμε μία υποδειγματική παράσταση, που ξέφυγε από το συνήθη μέτριας αισθητικής και κουλτούρας ερασιτεχνισμό και με επαγγελματική ποιότητα, μάς κράτησε για μία ώρα κι ένα τέταρτο περίπου, καρφωμένους στην καρέκλα, να παρακολουθούμε χωρίς ανάσα μία ανθρώπινη ιστορία αγάπης, κρυμμένη πίσω από την αρχική προδήλωση μίας πορνογραφικής επαφής.
Και παρηγοριά επίσης, γιατί διαπιστώσαμε ότι, βάζοντας τον πήχη ψηλότερα κι αναζητώντας ρεπερτόριο σύγχρονο και εξω-ζακυνθινό, είμαστε ικανοί να πραγματοποιήσουμε καλύτερες δουλειές, απελευθερωμένοι από τους συνήθεις γραφικούς τύπους, εστιάζοντας στη δύναμη της υποκριτικής τέχνης και λιγότερο στα βλαχομπαρόκ σκηνικά στοιχεία.
Γιατί η παράσταση του Θοδωρή, με μινιμαλιστική αισθητική και ρεαλιστική έκφραση, απογύμνωσε από το συγκεκριμένο χώρο και το χρόνο, μίλησε κατ΄ ευθείαν στην καρδιά κι έδωσε άφεση στην Αγάπη, με όποιον τρόπο κι αν γεννιέται κι όποιαν έκφανση κι αν ενδύεται.
Τελευταία εβδομάδα τώρα και προτροπή μας να σπεύσετε να την απολαύσετε στον ΑΥΡΙΑΚΟ, ευχόμενοι να τη συνεχίσουν.
Γιατί «κάνουνε θέατρο για την Ψυχή μας»…

Εφημερίδα ΗΜΕΡΑ, 12-2-2020, αρ. φύλλου 6087

Δευτέρα 27 Ιανουαρίου 2020

"Τρεις νέες ποιητικές συλλογές στο κατώφλι του Νέου Χρόνου."

Πώς μία χρονιά ξεκινάει ελπιδοφόρα;
Μα όταν ξεχειλίζει από τη συμπύκνωση της ανθρώπινης σκέψης και των αισθήσεων.
Όταν παντρεύει γόνιμα το παλιό με το καινούργιο.
Όταν καταργεί χωρικά σύνορα και τοπικιστικές προσεγγίσεις.
Όταν το νέο προβάλλει φωτεινό κι αντλεί από το έμπειρο παρόν.
Και για να γίνω πιο συγκεκριμένη: η χρονιά ξεκινάει ελπιδοφόρα όταν λαβαίνουμε τρεις νέες ποιητικές συλλογές μέσα σε διάστημα μιας εβδομάδας.
Την πρώτη, από μια νέα ποιήτρια, την πτυχιούχο του Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Παν/μίου Πατρών, Άννα Πατρινού, και τις άλλες δύο από το βαρύ πυροβολικό των σύγχρονων Ποιητών μας:  τον Γενικό Αχιερατικό Επίτροπο της Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου π. Παναγιώτη Καποδίστρια και το Φιλόλογο Διονύση Σέρρα.
Η σύμπτωση της χρονικής στιγμής στην έκδοσή τους και η ποιότητα των τριών γραφών, στήνουν ανάχωμα στην πνευματική ένδεια της καθημερινότητας και μάς παρηγορούν για τη φτήνια της πολιτικής και για την τουριστική εκπόρνευση του όμορφου νησιού μας.
Η πολύ νέα Άννα Πατρινού, με την πρώτη της ποιητική συλλογή “Θα φυτρώσει το φως”, έκδοση του Κέντρου Ευρωπαϊκών Εκδόσεων “Χάρη Πάτση”, έρχεται να καταθέσει σε ελεύθερο στίχο, την ποιητική της αναζήτηση, με λόγο ανοιχτό, εικονοποιητικό, γεμάτο λυρισμό και με πλούσιο λεξιλόγιο. Ένα τρυφερό κι ευαίσθητο παιδί, που  έχει μεγάλες δυνατότητες να αναπτύξει την ποιητική του διάθεση και που τολμά να εκθέσει τον εαυτό του μέσα από το λόγο.
Ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας με το ώριμο "Λευκότερος καίγεσαι", μία έκδοση του Κέντρου Λόγου ΑΛΗΘΩΣ, κοινωνεί στο Φως, που η Άννα έχει ξεκινήσει ν' αναζητά, και μέσα από τη δική του ολόφωτη διαδρομή, σπέρνει στο ποιητικό στερέωμα "μικρά διαμαντάκια γλωσσικής ουτοπίας", αφού στα δικά του ποιήματα ο Τόπος ο Υπόγειος, ο Επίγειος και ο Υπέργειος επικοινωνούν, συλλειτουργούν και συνθέτουν μελωδικά άσματα πολυτονικής έμπνευσης.
Ο Διονύσης Σέρρας με τον "Άκλειστο κύκλο -Ταξιδιωτικά Ποιήματα (2007-2012)", εκδόσεις Κουκκίδα, σε επιμέλεια Θεοδόση Πυλαρινού, καταγράφει τις ταξιδιωτικές του εμπειρίες σε στακάτους στίχους, χαρτογραφεί τις εντυπώσεις που προκαλούν οι αισθήσεις όταν αντικρύζουν νέους τόπους και ρυθμολογεί απέριττα τις εικόνες που βλέπει με την εσωτερική και εξωτερική του θέαση για τον περιβάλλοντα κόσμο. 
Και οι τρεις ποιητικές συλλογές, τόσο οι συνθέσεις των ωρίμων Ποιητών μας, με το ειδικό βάρος που φέρουν, όσο και το ελπιδοφόρο ξεκίνημα της νεαρής Ζακυνθινής, υψώνουν ανάχωμα σε όλα τα "δήθεν" πολιτιστικά υποπροϊόντα, που υποχρεούμαστε ν' ανεχόμαστε καθημερινά, που συνθλίβουν σιγά σιγά τις αντιστάσεις μας και δυστυχώς παρασέρνουν τους ήχους, τις εικόνες και τελικά το λόγο μας.
Στο κατώφλι του Νέου Χρόνου, επιβάλλεται να τις αναζητήσετε.  Το μόνο σίγουρο πως δεν θα χάσετε το χρόνο σας διαβάζοντάς τες...

Δευτέρα 20 Ιανουαρίου 2020

Προλόγισμα στην παρουσίαση των αχρονολόγητων έργων (Α΄μέρος) του Παύλου Καρρέρ, Πνευματικό Κέντρο Ζακύνθου, Σάββατο 18 Ιανουαρίου 2020.




Αιδεσιμώτατε, κ. Αντιπεριφεριάρχα Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, Κύριε Αντιδήμαρχε Υπεύθυνε για τον Πολιτισμό, Κύριε Πρόεδρε του Σωματείου “Οι Φίλοι του Μουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων”, Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί Φίλοι,
Σας καλοσωρίζουμε απόψε στην έκτη στάση του ταξιδιού που ξεκινήσαμε τον Ιανουάριο του 2018, της παρουσίασης των έργων για πιάνο του Παύλου Καρρέρ, που φυλάσσονται στο Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, προβάλλοντας παράλληλα, από τη μια το έργο της ψηφιοποίησης του Αρχείου μας και από την άλλη τον εκπαιδευτικό ρόλο, που ένα Μουσείο οφείλει να διαδραματίζει σε μια τοπική κοινότητα, καθώς μέσα από την περιοδική παρουσίαση των έργων του μεγάλου μουσουργού, προβάλλεται ο πλούτος της επτανησιακής τέχνης, η συγγένειά της με τα μεγάλα ευρωπαϊκά μουσικά ρεύματα, ο βαθμός καλλιέργειας των προηγούμενων γενεών και η επιτακτική ανάγκη της προβολής του έργου τους, προκειμένου εμείς οι νεώτεροι να γνωρίσουμε το παρελθόν μας, να προβληματιστούμε για την σημερινή πνευματική μας ένδεια και ν' αποφασίσουμε τελικά να προχωρήσουμε σε αλλαγή του σχεδιασμού της παιδευτικής και εκπαιδευτικής μας πολιτικής.
Για την ιστορία αξίζει να αναφέρουμε τη διαδρομή του ταξιδιού αυτού:

  
Το ταξίδι λοιπόν, αποτέλεσμα μελέτης και εμβριθούς προσπάθειας του πιανίστα Διονύση Σεμιτέκολου, ξεκίνησε στις 13 Ιανουαρίου 2018, όπου μαζί με την πιανίστα Βέρα Στραβοπόδη, έγινε παρουσίαση “των έργων για πιάνο σε τέσσερα χέρια”, μαζί με παρουσίαση της μεθοδολογίας καταγραφής του σπουδαίου Αρχείου. Η συναυλία αυτή επαναλήφθηκε με πολύ μεγάλη επιτυχία στην καταληκτήρια πανηγυρική συναυλία, του ΙΑ΄ Διεθνούς Πανιονίου Συνεδρίου, στο Ωδείο Αργοστολίου "Ρόκκος Βεργωτής" στην Κεφαλλονιά, στις 25 Μαΐου 2018.
Ακολούθησαν δύο συναυλίες με τα έργα της ιταλικής περιόδου του Καρρέρ. Το α΄ μέρος παρουσιάστηκε, στις 17 Ιουνίου 2018, ενώ το β΄ μέρος, στις 13 Ιανουαρίου 2019.

 
Στη συνέχεια παρουσιάστηκαν τα χρονολογημένα χειρόγραφα. Το α΄ μέρος, στις 5 Μαϊου 2019 και το β΄μέρος, στις 22 Ιουνίου 2019.

 
Τις εκδηλώσεις αυτές προλόγισαν ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου Ιωάννης Στεφ. Παπαδάτος και ο Α΄Αντιπρόεδρος κ. Διονύσης Σέρρας, Φιλόλογος και μάς γνώρισαν με τη ζωή και το έργο του μεγάλου Μουσουργού, ενώ το συγκρότημα "ΥΑΚΙΝΘΗ", ζωντάνεψε τους χορούς της ιταλικής περιόδου, δίνοντας ζωή και κίνηση στις παρτιτούρες που φυλάσσονται στα ντουλάπια του Μουσείου.
Απόψε θα παρουσιαστεί το α΄ μέρος από τα αχρονολόγητα χειρογραφα και θα τελειώσουμε με το β΄μέρος το αμέσως προσεχές διάστημα. 
Παράλληλα με την ψηφιοποίηση του Αρχείου προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου και βιβλιογραφία σχετική με το μεγάλο Μουσουργό, την οποία οι ερευνητές της μουσικής μπορούν να συμβουλευτούν.
Δεν θα αναφέρω τους τίτλους, αλλά είναι προσιτά τα βιβλία του Γιώργου Λεωτσάκου, του Νίκια Λούντζη, του Σπύρου Μοντσενίγου, του Διονύση Μουσμούτη, του Στέλιου Τζερμπίνου, της Αύρας Ξεπαπαδάκου. Στο βιβλίο του αείμνηστου Νικολάου Βαρβιάνη με τίτλο: "Παύλος Καρρέρης, Ο Ζακυνθινός Μουσουργός, Αθήναι 1951", στη σελ. 6, διαβάζουμε: "...απεσύρθη (ο Καρρέρ) από τον κόσμον και την κίνησιν εις την αρμονική και ήρεμη ζωη της ιδιαιτέρας του πατρίδος, όπου επιζητεί να γνωρίσει την Ελλάδα, την ηρωική αυτή χώρα, συνδέεται μαζί της πνευματικά με πατριωτική φλόγα, πεζοπορεί στον καταπράσινο κάμπο, ανεβαίνει στα κατάφυτα βουνά, απολαμβάνει την γλυκύτητα της καταγάλανης θάλασσας, αλλά συγχρόνως αρχίζει, ν' αποθησαυρίζει δημώδη τραγούδια, αχνάρια και λείψανα παλαιάς, λαϊκής μουσικής, ακαλλιέργητο γενικά μουσική ύλη, λαϊκούς ήχους του βουνού και του κάμπου, από την πηγαίαν και ανώνυμον δημώδη έμπνευσιν, τους οποίους εκαλλιέργησε με ιδιάζουσα τεχνοτροπική επεξεργασία και περιέλαβε ως κύριον θέμα των μελωδιών του".
Τα πορτοκάλια, τα άγρια τριαντάφυλλα, οι μπουκαμβίλιες, οι φραγκοσυκιές, τα ηλιοτρόπια και στην αποψινή αφίσα, τα μανουσάκια, που απεικονίζονται στις αφίσες που φιλοτεχνήθηκαν αφιλοκερδώς από τον Ιωάννη - Πορφύρη Καποδίστρια για τις εκδηλώσεις μας (και τον ευχαριστούμε γι΄αυτό), στηρίχτηκαν σε αυτήν την αναφορά του Βαρβιάνη για το σύμπαν του "Φιόρου του Λεβάντε", που γνώριζε ο Καρρέρ. Στην αφίσα δε που σχεδίασε ο Πορφύρης για την “Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής: 21 Ιουνίου 2019”, προβλήθηκαν οι έως τότε εικαστικές συνθέσεις, βασισμένες πάνω στο πορτρέτο του Μουσουργού, που εκτίθεται στη σχετική προθήκη στο Μουσείο.

Το ταξίδι μας, που αφορά στην παρουσίαση των έργων για πιάνο του Παύλου Καρρέρ, που φυλάσσονται στο Αρχείο του Μουσείου, σε λίγο τελειώνει. Πριν όμως ολοκληρωθεί, θα ήθελα να αναφέρω ότι στην προσπάθειά μας ήρθαν πνευματικοί αρωγοί και όσοι πληροφορήθηκαν το τιτάνιο έργο της ψηφιοποίησης του Αρχείου του Μουσείου και μάς διέθεσαν είτε αυθεντικά έργα του Καρρέρ, που είχαν στα ιδιωτικά τους αρχεία, είτε έργα του σε φωτογραφίες και σε ψηφιακή μορφή. Γι' αυτό αξίζει να ευχαριστήσουμε την κ. Ελένη Διον. Πυλαρινού, τον μουσικολόγο κ. Γιώργο Κωστάντζο και τον καθηγητή μουσικής κ. Αντώνη Κλάδη.
Στο Αρχείο φυλάσσονται επίσης και όπερες του Καρρέρ και αρκετές από αυτές έχουν ήδη παρουσιαστεί. Αξίζει να αναφερθεί η παρουσίαση, μετά από 140 χρόνια, της όπερας “Μαρία Αντονιέττα”, στις 2 Δεκεμβρίου 2019, από τη ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΑ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ, σε μουσική διεύθυνση Βύρωνα Φιδετζή, στο Χώρο Τέχνης και Πολιτισμού "ΑΡΤΕΜΙΣ". Αυτή την εποχή ψηφιοποιείται το spartito του "Μάρκου Μπότσαρη", για να δοθεί σε τενόρο, ο οποίος έχει ενδιαφερθεί για την παρουσίαση των σχετικών μερών από το έργο το επόμενο έτος.
Ας ελπίσουμε τέλος ότι, θα ευοδωθεί η προσπάθεια έκδοσης-εγγραφής, σε επτά δίσκους ακτίνας (cd) των έργων που απολαύσαμε στις αντίστοιχες εκδηλώσεις, μέσα από την πρόταση που καταθέσαμε σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα στο Δίκτυο Συνεργασίας της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων/ Π.Ε. Ζακύνθου και Δήμου Ζακύνθου (ΔΙ.ΣΥ.Ζ.) και που περιλαμβάνει ανάμεσα σε άλλες υποδράσεις και την καταγραφή, τη συντήρηση, την ψηφιοποίηση και την έκδοση όλων των μουσικών αρχείων του Μουσείου, την προβολή τους μέσα από μια εξειδικευμένη ιστοσελίδα για την επτανησιακή μουσική και τη συντήρηση και πλήρη αποκατάσταση δύο πιάνων: του πιάνου του ποιητή Ιωάννη Τσακασιάνου (1853-1908) και του πιάνου του βουλευτή & μουσουργού Φραγκίσκου Δομενεγίνη (1809-1874), για να έχουμε τη δυνατότητα ν' απολαύσουμε τη μουσική της εποχής, από τα πιάνα που έγραφε και έπαιζε ο Καρρέρ τα έργα του.
Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί Φίλοι,
Όσο δύστοκο και προβληματικό είναι να προχωρήσουμε στην ονοματοδοσία του νέου μας Θεάτρου, άλλο τόσο προκλητικό, αλλά επιβεβλημένο είναι να αναλάβουμε τη διατήρηση, τη διάσωση και τη διάδοση της μουσικής μας κληρονομιάς.
Ο μόνος πραγματικός εχθρός μας είναι ο Χρόνος, που κατατρώγει τα Αρχεία, φθείρει τα φθαρτά και σκεπάζει με τη σκόνη της λήθης τα έργα των ανθρώπων. Στο χέρι μας είναι ο καθένας από τον χώρο που υπηρετεί να τα διασώσει και να τα παραδώσει στη νεώτερη γενιά.
Ευχαριστώντας σας για την αποψινή σας παρουσία, ευχαριστώ και το Δήμο για τη διάθεση της αίθουσας του Πνευματικού Κέντρου και ιδιαίτερα τον υπεύθυνο Αντιδήμαρχο Πολιτισμού κ. Άγγελο Σεβαστιάδη για τον ευπρεπισμό της και σάς εύχομαι καλή ακρόαση.

Κυριακή 5 Ιανουαρίου 2020

2019: Έτος σταθμός για την εξωστρέφεια του Mουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων/ Έτος αναφοράς για την νέα χρονιά.


Κάνοντας μία αποτίμηση της χρονιάς που πέρασε, πρώτη διαπίστωση, στο ξεκίνημα της δεύτερης δεκαετίας της δεύτερης χιλιετίας είναι ότι το Μουσείο του Εθνικού μας Ποιητή, αξιοποίησε τις δυνατότητες που του προσφέρει η Τεχνολογία για ν’ ανοίξει τις Συλλογές και το Αρχείο του και να λειτουργήσει προσελκυστικά μέσω της εικόνας για τους απομακρυσμένους επισκέπτες, εκπαιδευτικά μέσω επετειακών αφιερωμάτων για τη νεώτερη γενιά και διασωστικά για σημαντικές εκφάνσεις της πνευματικής ζωής του τόπου.
Οι τρεις άξονες: 1) τουριστική προβολή, 2) εκπαιδευτικός χαρακτήρας και 3) σωστική διαφύλαξη του έργου σημαντικών της Ζακύνθου τέκνων, σηματοδότησαν μία πολιτική εξωστρέφειας, η οποία μέσα από τη δημοκρατία του διαδικτύου, έφερε το Μουσείο κοντά στους απομακρυσμένους επισκέπτες και πρόβαλε σ’ αυτούς, με ήχο, εικόνα και βίντεο, το έργο άξιων Ζακυνθινών μέσα από τις σελίδες του: σε site, facebook και instagram. (Ιστοσελίδα: http://zakynthos-museumsolomos.gr, Facebook: https://www.facebook.com/museumsolomos, Instagram: https://www.instagram.com/museumsolomos),
Μία συνοπτική ημερολογιακή παρουσίαση των δράσεων που υλοποιήθηκαν, λειτουργεί υπομνηστικά και ενεργοποιεί τη διάθεση για συνέχιση, εγρήγορση και εξέλιξη.
Η παράθεση των αφισών για τις δράσεις αυτές, τις οποίες φιλοτέχνησε αφιλοκερδώς ο πτυχιούχος Τμήματος Περιβάλλοντος του Ιονίου Παν/μίου - Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς  Ιωάννης-Πορφύριος Παν. Καποδίστριας, βοηθούν από τη μια να τις ξαναθυμηθούμε και από την άλλη να επαινέσουμε το εθελοντικό έργο φοιτητών, οι οποίοι με τη μορφή της υλοποίησης της πρακτικής προπτυχιακής και μεταπτυχιακής τους εργασίας, συνέβαλαν και συμβάλλουν τα μάλα στην υλοποίηση του έργου του Μουσείου μας.
Από αυτές θα ξεχωρίσουμε τις κάτωθι:
·        Την Κυριακή 13 Ιανουαρίου, παρουσιάστηκε από τον πιανίστα κ. Διονύση Σεμιτέκολο, στο Πνευματικό Κέντρο Ζακύνθου, το δεύτερο μέρος των έργων για πιάνο της ιταλικής περιόδου του Παύλου Καρρέρ, που φυλάσσονται στο Αρχείο του Μουσείου. Το χορευτικό συγκρότημα «ΥΑΚΙΝΘΗ», απέδωσε χορούς εποχής δεξιοτεχνικά. Την εκδήλωση προλόγισε ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου, Ιωάννης Στεφ. Παπαδάτος.



·        Το Σάββατο 2 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε αφιέρωμα στο μεγάλο φιλόσοφο Αριστοτέλη, με ομιλητές τον Περιφερειολόγο κ. Ηλία Β. Μακρή, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Υπονομεύοντας τη σύμβαση. Μια απόπειρα μοντελοποίησης της Αριστοτελικής Μεσότητας» και τον Μαθηματικό, κ. Nικόλαο Χαρ. Κακολύρη, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα:  «Θεωρήσεις επί των "θεμελίων" τών Μαθηματικών και της Λογικής, όπως αναδύονται από μίαν εξειδικευμένη ερευνητικήν προσέγγιση στον πολύτιμο θησαυρό τού Αρχαιοελληνικού, και ιδιαιτέρως του Αριστοτελικού, Επιστημονικού Λόγου». Την εκδήλωση προλόγισε ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ιωάννης Στεφ. Παπαδάτος και συντόνισε η Διευθύντρια του Μουσείου, Κατερίνα Ιωάν. Δεμέτη, Αρχαιολόγος. 

·        Ο Φεβρουάριος ανακηρύχθηκε «Repostmonth», καθώς στη σελίδα του Instagram του Μουσείου (https://www.instagram.com/museumsolomos), φιλοξενήθηκαν φωτογραφίες εξωτερικών όψεών του, που επιμελήθηκαν επισκέπτες ή απλοί τουρίστες, που βολτάριζαν στην πόλη και συμπεριέλαβαν το Μουσείο στις λήψεις και εν συνεχεία στις αναρτήσεις τους στους προσωπικούς τους λογαριασμούς. 


·        Τον Μάρτιο (21-25/3/2019) πραγματοποιήθηκαν ξεναγήσεις για τα σχολεία της Α’/θμιας & Β’/θμιας Εκπ/σης με θέμα: «Η Ελληνική Επανάσταση στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων». Επίσης ψηφιακή έκθεση – αφιέρωμα, με καθημερινές δημοσιεύσεις εκθεμάτων του Μουσείου που σχετίζονται με τον αγώνα του 1821, σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. 


·        Το Μουσείο με την ευκαιρία του Πάσχα, οργάνωσε ειδικό μεγαλοβδομαδιάτικο αφιέρωμα με θέμα: «Λεπτομέρειες Μεγαλοβδόμαδου από το Μ.Σ.& Ε.Ζ.». Από το Σάββατο του Λαζάρου 20/3 έως την Κυριακή του Πάσχα 28/4, στις ψηφιακές πλατφόρμες και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης πραγματοποιήθηκαν δημοσιεύσεις, που έδωσαν την ευκαιρία στους επισκέπτες να ανακαλύψουν λεπτομέρειες από τα εκθέματα της μόνιμης συλλογής, που απεικονίζουν το Θείο Πάθος. 


·        Την Κυριακή 5 Μαΐου παρουσιάστηκαν τα χρονολογημένα χειρόγραφα (1863-1869) του Παύλου Καρρέρ από τον πιανίστα κ. Διονύση Σεμιτέκολο. Προλόγισε ο Α’ Αντιπρόεδρος του Δ.Σ., Φιλόλογος κ. Διονύσης Σέρρας. 


·        Το Μουσείο, συμμετέχοντας στον επίσημο εορτασμό της 18ης Μαΐου : Παγκόσμιας Ημέρας Μουσείων, που για το 2019 είχε ως θέμα του: «Τα Μουσεία ως κόμβοι πολιτισμού: Το μέλλον της παράδοσης», οργάνωσε ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο: Μικροί λαογράφοι στο Μουσείο”, με στόχο να αναδείξει το έργο των Ζακυνθινών που συνέλεξαν, κατέγραψαν και πρόβαλαν τον λαϊκό πολιτισμό, από Δευτέρα 13 έως Τετάρτη 15 & Δευτέρα 20 έως Τετάρτη 22 Μαΐου. 
  


·        Τη Δευτέρα 10 Ιουνίου, οργάνωσε Έκθεση Ζωγραφικής των μαθητών της Στ΄ τάξης του 2ου Δημοτικού Σχολείου Ζακύνθου σε συνεργασία με την εικαστικό κ. Νικόλ Κάπαρη, με τίτλο «Από το Νου στην Καρδιά».  Η έκθεση αποτέλεσε την ολοκλήρωση ειδικού εκπαιδευτικού προγράμματος, το οποίο γνώρισε τη ζωή και το έργο του Διονυσίου Σολωμού στους μαθητές στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
·        Το Σάββατο 22 Ιουνίου 2019 παρουσιάστηκε το β΄ μέρος των χρονολογημένων χειρογράφων (1863-1869) του Παύλου Καρρέρ από τον πιανίστα κ. Διον. Σεμιτέκολο και προλόγισε η Διευθύντρια του Μουσείου Κατερίνα Δεμέτη. Με τη συναυλία αυτή το Μουσείο συμμετείχε στους εορτασμούς για την Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής, που εορτάστηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο από 21-23 Ιουνίου. Επίσης εορτάστηκε η συμπλήρωση 190 χρόνων από τη γέννηση του Παύλου Καρρέρ (12-5-1829). 


·        Τη Δευτέρα 1 Ιουλίου εγκαινιάστηκε στην Αίθουσα Κολυβά η έκθεση Μονοτυπιών της κ. Μαρίας -Σμαράγδας Σκούρτα με τίτλο: «Υποθετικές Ανακατασκευές Ιστορίας και Μνήμης». Η έκθεση διήρκησε από 1 έως 14 Ιουλίου
·        Τις πρώτες ημέρες του φθινοπώρου εορτάστηκαν πανευρωπαϊκά οι «Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2019». Το Μουσείο  κάλεσε τους φίλους της τέχνης να γιορτάσουν μαζί του, με μια επίσκεψη στους εκθεσιακούς του χώρους και να ξανα-ανακαλύψουν τα 15 έργα τέχνης της σπουδαίας ζωγράφου-πιανίστριας Αμαλίας Νταγιάντα, που φυλάσσονται στη μόνιμη συλλογή του. Στο πολυδιάστατο έργο της καθρεφτίστηκε το θέμα των εορτασμών "Τέχνες και Ψυχαγωγία: αναζητώντας τον ελεύθερο χρόνο".
·        Την Κυριακή 13 Οκτωβρίου, γιορτάστηκε για δεύτερη χρονιά η «Ευρωπαϊκή Ημέρα Συντήρησης» και το Μουσείο μας πρότεινε στους επισκέπτες να δώσουν ιδιαίτερο βάρος στην έκθεση φορητών εικόνων της Αίθουσας Κολυβά, η οποία μαρτυρεί τη σημασία της συντήρησης και πώς αυτή αναδεικνύεται μέσα από τα εκτεθειμένα έργα τέχνης της συλλογής.
·        Την Πέμπτη 24 Οκτωβρίου, γιορτάστηκε η «Διεθνής Ημέρα Εργαζομένων σε Μουσεία». Την ημέρα αυτή, οι "εορτάζοντες" υπάλληλοι του Μουσείου ξενάγησαν τους ενδιαφερόμενους στους εκθεσιακούς χώρους και στο Μαυσωλείο Σολωμού και Κάλβου, μιλώντας τους επίσης για τους νέους ψηφιακούς τρόπους ξενάγησης μέσα από τις ηλεκτρονικές θεματικές εκθέσεις στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, μιας και το θέμα των εορτασμών ήταν "Βιώσιμη Πολιτιστική Κληρονομιά"

·        Το Σάββατο 30 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε Εσπερίδα στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ζακύνθου συμμετέχοντας στους εορτασμούς του «Έτους Ανδρέα Κάλβου», με  την ευκαιρία της συμπλήρωσης 150 χρόνων από τον θάνατό του (1792-1869).
Ο ιστορικός κ. Δημήτρης Αρβανιτάκης ανέπτυξε το θέμα «Ανδρέας Κάλβος. “Καθηγητής Γλωσσών και Μαθηματικών;”» και ο Α΄ Αντιπρόεδρος του Μουσείου κ. Διονύσης Σέρρας, φιλόλογος, μίλησε με θέμα «Ο Ανδρέας Κάλβος και τα έργα του». Το συναυλιακό μέρος της βραδιάς ανέλαβε η Χορωδία «Το Όνειρο του Παιδιού», η οποία απέδωσε μελοποιημένη ποίηση για τον Κάλβο.
 
·        Στα πλαίσια του «Έτους Ανδρέα Κάλβου» οργανώθηκε Έκθεση βιβλίων και φωτογραφιών στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου. 
     
·        Το Μουσείο με την ευκαιρία των Χριστουγέννων, οργάνωσε ειδικό αφιέρωμα στις ψηφιακές πλατφόρμες και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, με θέμα: «Λεπτομέρειες Δωδεκαημέρου από το Μ.Σ.& Ε.Ζ.» Από 24-12-2019 έως 6-1-2020, πραγματοποιήθηκαν δημοσιεύσεις λεπτομερειών από αγιογραφίες της μόνιμης συλλογής του, που απεικονίζουν τις εορτές των Δωδεκαημέρου. 
·        Από 12 έως 31 Δεκεμβρίου λειτούργησε χριστουγεννιάτικη αγορά βιβλίου προς ενίσχυση των σκοπών του Μουσείου. 

·        Καθ΄ όλη τη διάρκεια της χρονιάς σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες του Μουσείου γινόταν αναφορά στις σημαντικές ημέρες γέννησης και θανάτου των Επιφανών Ζακυνθινών, που σχετίζονταν με τις συλλογές του Μουσείου. Για παράδειγμα η γενέθλιος ημέρα του Εθνικού Ποιητή: 8 Απριλίου ,
η ημέρα θανάτου του Ούγου Φώσκολου: 10 Σεπτεμβρίου,
 η ημέρα θανάτου του Δημήτρη Λάγιου: 11 Απριλίου.

·        Επίσης γινόταν αναφορά στις σημαντικές επετείους, τοπικές και εθνικές. Για παράδειγμα η επέτειος των σεισμών: 12 Αυγούστου 1953,

 η επέτειος της Εξόδου του Μεσολογγίου: 11 Απριλίου 1826,

 η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου , 
η επέτειος της μετακομιδής των οστών του Ανδρέα Κάλβου στη Ζάκυνθο: 5 Ιουνίου 1960 , 
                         
η επέτειος της Ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα: 1864 ,
η επέτειος από τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου: 7 Οκτωβρίου 1571.

·        Το Μουσείο προέβαλε το υλικό του κάθε αφιερωματική ημέρα και με κάθε ευκαιρία. Για παράδειγμα: την Ευρωπαϊκή Ημέρα Συντήρησης,

 την Ημέρα Εργαζομένων στα Μουσεία, 

την Ημέρα της Γυναίκας, 
              
την Ημέρα της Μητέρας ,

 την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης,
 


 την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου.
·        Tο Μουσείο μας, στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2018-2019, ανέπτυξε έντονη εκπαιδευτική δράση και υποδέχτηκε: 21 Σχολεία, με 571 Μαθητές και 51 συνοδούς Εκπαιδευτικούς, από την Α΄/θμια Εκπ/δευση και 41 Σχολεία, με 1656 Μαθητές και 119 συνοδούς Εκπαιδευτικούς, από την Β΄/θμια Εκπ/δευση. 

·        Τη σχολική χρονιά που πέρασε πραγματοποιήθηκαν τρία νέα εκπαιδευτικά προγράμματα στο Μουσείο.
Το πρώτο είχε τίτλο: «Μικροί λαογράφοι στο Μουσείο». Σ΄ αυτό οι μαθητές πληροφορήθηκαν το έργο των Ζακυνθινών που συνέλεξαν, κατέγραψαν και πρόβαλαν το λαϊκό πολιτισμό, εντόπισαν αναφορές σε ποιητικά και λογοτεχνικά έργα που σχετίζονται με τα ήθη και τα έθιμα της Ζακύνθου και γνώρισαν την αξία μελέτης του λαϊκού πολιτισμού στις μέρες μας.


·        Το δεύτερο είχε τίτλο: «Υπό εξαφάνιση οικοσυστήματα στο Μουσείο». Σ΄ αυτό οι μαθητές εντόπισαν τα εξαφανισμένα ζωικά και φυτικά είδη, που παρουσιάζονται στα έπιπλα και στα πλαίσια των αγιογραφιών της Συλλογής Κολυβά.

·        Το τρίτο με τίτλο: «Ξαναδιαβάζοντας τις Μετα-βυζαντινές εικόνες», εστίασε στα σπάνια δείγματα επτανησιακής τέχνης της Συλλογής Κολυβά, ενώ οι μαθητές μυήθηκαν στις διαφορές τους από τις εικόνες της βυζαντινής τέχνης και γνώρισαν τους εικονογραφικούς κύκλους του επτανησιακού ναού. 

·        Το 2019 το Μουσείο εγκαινίασε τη δημιουργία δύο νέων ενοτήτων στη σελίδα του στο διαδίκτυο (http://www.zakynthos-museumsolomos.gr/). Η πρώτη είναι στην ενότητα “Μουσείο / Βιβλιοθήκη / Ψηφιακή Βιβλιοθήκη”, στην οποία θα παρουσιάζονται ψηφιακές εκδόσεις βιβλίων, περιοδικών, εγγράφων, μουσικού υλικού κ.ά., σε μια προσπάθεια διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ζακύνθου και προσφοράς της μέσω του διαδικτύου, σε όλη την παγκόσμια κοινότητα. Τύχη αγαθή η πρώτη ανάρτηση με το ιστορικό ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ:  http://www.zakynthos-museumsolomos.gr/periplous.html , ευγενική παραχώρηση του εκδότη του κ. Διονύση Βίτσου
Η δεύτερη είναι στην ενότητα “Εκπαίδευση / Εκπαιδευτικές δραστηριότητες / Εισηγήσεις και ομιλίες από εκδηλώσεις του Μουσείου”,  στην οποία αναρτήθηκαν οι ομιλίες, που έχουν πραγματοποιηθεί στα αφιερώματα – εκδηλώσεις του Μουσείου τα τελευταία χρόνια. Έχουν ήδη αναρτηθεί οι εισηγήσεις των κ.κ. Δημήτρη Αρβανιτάκη, Γιάννη Δεμέτη, Ηλία Μακρή, Νίκου Κακολύρη, Θεοδόση Πυλαρινού,  Διονύση Σέρρα, Γιώργου Φιορεντίνου και Διονύση Φλεμοτόμου.
·          Το Μουσείο τα τελευταία χρόνια συνεχίζει την ψηφιοποίηση του μουσικού του αρχείου και τη διάθεση αυτού σε ερευνητές, μελετητές και μουσικά σύνολα. Πρόσφατα παρουσιάστηκε μετά από 140 χρόνια η όπερα «Μαρία Αντονιέττα» του Παύλου Καρρέρ από την ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΑ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ σε μουσική διεύθυνση Βύρωνα Φιδετζή. 

Η προγραμματιζόμενη συναυλία των αχρονολόγητων πιανιστικών έργων του Παύλου Καρρέρ για το Σάββατο 18 Ιανουαρίου 2020 από τον πιανίστα κ. Διονύση Σεμιτέκολο στο Πνευματικό Κέντρο Ζακύνθου, δείχνει πως και τη νέα χρονιά το Μουσείο ξεκινά δυναμικά.
Ας ελπίσουμε πως το έργο του θα στηριχθεί από όλους: δημότες, φορείς, Πολιτεία. Ο λόγος του Εθνικού Ποιητή στην φετινή ευχετήρια κάρτα για τη γιορτή των ερωτευμένων (14 Φεβρουαρίου) : « … Κάθε φίλημα ψυχή μου/ όπου μόδινες γλυκά,/εξεφύτρωνε άλλο ρόδο /απ΄ την τριανταφυλλιά»,  μάς συγκινεί όλους και μάς κάνει να ελπίζουμε ότι και άλλα ρόδα θα ανθίσουν στον κήπο του Μουσείου του.
Στο χέρι μας άλλωστε είναι...